उदाहरणार्थ, (२)
नाक मुरडणे : म्हणून,
'कान
धरणे' व
'नाक
मुरडणे' हे
वाक्प्रचार आहेत. |
|
पुढील वाक्प्रचारांचा अर्थ व वाक्यांत
उपयोग अभ्यासा : |
|
✒ मनात अढी नसणे : किल्मिष न ठेवणे,
मनात
डंख न ठेवणे.. ✒ अवहेलना करणे : अनादर करणे,
अपमान
करणे. ✒ अशुभाची सावली पडणे : विपरीत घडणे,
अमंगल
घडणे. ✒ अंग चोरून घेणे : अंग (भीतीने) आक्सून घेणे. ✒ आटोक्यात नसणे - आवाक्याबाहेरचे काम असणे. ✒ आण घेणे - शपथ घेणे. ✒ आयुष्य गमावणे : जीवन संपवणे. ✒ आरती
ओवाळणे - खूप कौतुक करणे. ✒
आवाहन करणे : चांगले काम करण्यासाठी बोलावणे. |
|
✒ आव्हान देणे : प्रतिस्पर्ध्याला
ललकारणे. ✒ उघड्यावर टाकणे : जबाबदारी झटकणे,
निराधार
करणे. ✒ उपकार फेडणे : कृतज्ञता दाखवणे,
उतराई
होणे. ✒ उंबरठा ओलांडणे - मर्यादा सोडणे. ✒ कटाक्ष असणे – खास लक्ष असणे,
आग्रह
असणे. ✒ कडी करणे - वरचढ ठरणे. ✒ कपाळावरील कुंकू पुसले जाणे : पतीला
मृत्यू येणे, विधवा
होणे. |
|
✒ करी कंकण बांधणे : प्रतिज्ञा करणे,
शपथ
घेणे. ✒ कस लागणे - गुणवत्ता सिद्ध होणे. ✒ कंबर बांधणे (कसणे) - दृढ निश्चय
करणे. ✒ कात टाकणे : जुन्या गोष्टींचा त्याग
करून नवीन स्वरूप धारण करणे. ✒ कानमंत्र देणे- गुप्त सल्ला देणे. ✒ काया ओवाळून टाकणे : जीव कुर्बान
करणे. ✒ कूस धन्य करणे : जन्म सार्थकी
लागणे. ✒ कृतकृत्य होणे - धन्य धन्य होणे. ✒ कृतघ्न होणे - उपकार विसरणे. |
|
✒ कृतज्ञ असणे - उपकाराची जाणीव असणे. ✒ कोलमडून पडणे - मनाने ढासळणे. ✒ खांदे पाडणे - निराश होणे, दीनवाणे होणे. ✒ खोडा घालणे - संकटे निर्माण करणे,
विघ्न
आणणे. ✒ ख्याती मिळवणे : नाव कमावणे, प्रसिद्ध होणे. ✒ गाजावाजा होणे : प्रसिद्धी होणे. ✒ गुण गाणे : स्तुती करणे, ✒ धाम गाळणे : खूप कष्ट करणे, ✒ चार पैसे गाठीला बांधणे : पैशांची
बचत करणे. ✒ चारी मुंड्या चीत करणे : पूर्ण पराभव
करणे. ✒ चूर होणे : मग्न होणे, गुंगणे, |
|
✒ चेहरा पांढरा फटफटीत पडणे :
चेहऱ्यावर भीती पसरणे. ✒ चोख असणे : व्यवस्थित असणे. ✒ जप करणे : एकच बाब पुन्हा पुन्हा
बोलणे. ✒ जवळीक साधणे : सलगी निर्माण करणे. ✒ जिवाचा कान करणे : मन लावून ऐकणे. ✒ जिवाची उलघाल होणे : मनाची तगमग
होणे. ✒ जीव तोडून काम करणे : पराकोटीचे कष्ट
करणे. ✒ ज्योत तेवत ठेवणे : चांगले प्रयत्न
सतत सुरू ठेवणे. ✒ टकळी चालणे : एकसारखी बडबड करणे. ✒ टाकून बोलणे : आडवे-तिडवे बोलणे,
अपमानित
करणारे शब्द बोलणे. ✒ डोळ्यातले अश्रू पुसणे : दुःख दूर
करणे. ✒ डोळे पाणावणे : रडू येणे. ✒ डोळे भरून येणे : डोळ्यात अश्रू
दाटणे |
|
✒ तकार करणे – गाऱ्हाणे मांडणे,
✒ तडजोड करणे - समझोता करणे. ✒ तंद्री लागणे : गुंग होणे. ✒ तारेवरची कसरत करणे : एकाच वेळी अनेक
कामे सांभाळणे. ✒ ताव मारणे : पोटभर खाणे. ✒ तोंड उघडणे : थोडेसे बोलणे. ✒ दम धरणे - धीर धरणे. ✒ दम निघून जाणे : धीर सुटणे, हतबल होणे. ✒ दुःखाची किंकाळी फोडणे : खूप
दुःख व्यक्त करणे, दुःख अनावर होणे. ✒ दुरावत जाणे : लांब जाणे. ✒ धूम ठोकणे : जोरात पळून जाणे.
✒ नजर खिळून राहणे : एकाग्रतेने पाहत
राहणे. ✒ नजर लागणे : काहीतरी वाईट घडने,
विघ्न
येणे. ✒ नवी पालवी फुटणे : नवे स्वरूप मिळणे |
|
✒ नाचक्की होणे : अबू जाणे, बदनामी होने. ✒ नाळ तुटणे : संबंध दुरावणे. ✒ निरोप देणे - जाण्यासाठी परवानगी
देणे. ✒ निंदा करणे : एखाद्याच्या पश्चात
वाईट बोलणे. ✒ पदार्पण करणे : (कोणत्याही क्षेत्रात
/ कोणत्याही बाबतीत) पहिले पाऊल टाकणे. ✒ पर्वणी असणे : आनंददायी गोष्ट असणे. ✒ पळता भुई थोडी होणे - फजिती होणे.. ✒ पाठ थोपटणे- शाबासकी देणे. ✒ पाठीशी उभे राहणे : आधार होणे,
धीर
देणे, ✒ पापांचा घडा भरणे : सर्वनाशाचा क्षण
जवळ येणे. ✒ पिकले पान गळणे - मृत्यू पावणे. ✒ पुनर्जीवित करणे : बंद पडलेले कार्य
पुन्हा सुरू करणे, ✒ प्रशंसा करणे : स्तुती करणे. ✒ प्रेरणा देणे- स्फूर्ती देणे. ✒ बचत करणे - काटकसर करणे. ✒ बेगमी करणे - भविष्यासाठी संग्रह
करणे. ✒ भडाभडा बोलणे - मनात साचलेले एकदम
बोलणे. ✒ भविष्याचा वेध घेणे - पुढच्या काळाचा
अंदाज बांधणे. ✒ भान हरपणे – मग्न होणे. ✒ भेदरून जाणे - घाबरणे. ✒ भ्रांत असणे - विवेचना (काळजी असणे.
✒ मात करणे - विजयी होणे. ✒ मातीचे देणे फेडणे - मातृभूमीचे
उपकार फेडणे. ✒ मातीला मिळणे - नाश होणे, विध्वंस होणे. ✒ मानवंदना देणे - आदरपूर्वक सन्मान
करणे, ✒ मुखर करणे - भावना शब्दांत व्यक्त
करणे. ✒ मुद्रा उमटणे : ठसा उमटणे. ✒ रया जाणे - मूळ रुबाब निघून जाणे. ✒ रंगात येणे - तल्लीन होणे, आनंदाने गुंग होणे. ✒ ऱ्हास होणे - नाश होणे. ✒ लुप्त होणे - नाहीसे होणे. ✒ वठणीवर आणणे - योग्य मार्ग दाखवणे. |
|
✒ वाखाणणी करणे - प्रशंसा करणे. ✒ शिंग फुंकणे - लढा देण्यास सुरुवात
करणे. ✒ संजीवनी मिळणे - जीवदान देणे. ✒ संसार फुलणे- संसारात सुखसमृद्धी
येणे. ✒ स्वप्न साकार करणे - स्वप्न
प्रत्यक्षात येणे, ✒ स्तिमित होणे - थक्क होणे, आश्चर्यचकित होणे, ✒ हद्दपार होणे - सीमेबाहेर जाणे
(जीवनातून निघून जाणे). |
